Duża część polskich rodziców odczuwa frustrację, zniechęcenie i wyczerpanie rolą rodzicielską. Dorośli próbują emocjonalne dystansować się od dzieci, tracą przyjemność z bycia rodzicem, a niektórzy są rozczarowani kontrastem między rzeczywistością a wcześniejszym wyobrażeniem siebie jako opiekuna. Rodzice czują się przytłoczeni nadmiarem obowiązków domowych. Jak rozpoznać ten stan i czym go leczyć?

Teoria wypalenia rodzicielskiego powstała w latach 80. XX wieku, ale w ostatnim czasie prowadzone są liczne badania nad genezą i konsekwencjami społecznymi tego zjawiska. Temat stał się jeszcze bardziej aktualny w czasie pandemii, gdy rodzice musieli zmierzyć się z trudną rzeczywistością. Na czterdzieści dwa badane kraje Polska osiągnęła jeden z najwyższych wyników wypalenia rodzicielskiego. Podobny poziom występuje w USA, Belgii i Szwajcarii.

Wypalenie rodzicielskie

Charakterystycznym objawem wypalenia rodzicielskiego jest fizyczne i emocjonalne zmęczenie rolą opiekuna, poczucie dystansu do niej oraz utrata satysfakcji z bycia rodzicem. Osoby cierpiące na tę dolegliwość czują zmęczenie w związku z rolą rodzica, drażliwość i nerwowość w reakcji na stres, mają problemy ze snem, obniżony nastrój oraz spadek samooceny. Wypalenie może prowadzić do uczuć smutku, lęku, niepokoju lub bezsilności. Osoby te mogą mieć trudności z radzeniem sobie z własnymi emocjami.

Innym typowym przejawem wypalenia rodzicielskiego jest wstyd wynikający z poczucia, że nie jest się dobrym rodzicem. Często uważamy, że w wypełnianiu obowiązków opiekuna przeszkadza nam ciągłe zmęczenie, przeciążenie obowiązkami, senność i brak energii. Tak koło się zamyka. Dlatego trzeba sobie umieć pomóc. Na wsparciu skorzystasz zarówno ty, jak i twoje dziecko.

Według międzynarodowej klasyfikacji chorób i zaburzeń ICD-11, od 2022 roku wypalenie zawodowe jest jednostką chorobową. Oznacza to, że z tego powodu można otrzymać zwolnienie lekarskie. Wprawdzie nie ma lekarstw, które służą do walki z tą chorobą, ale można zmienić pracę i środowisko, by odseparować się od źródła problemu. W przypadku wypalenia rodzicielskiego nie ma takiej możliwości, gdyż rola rodzica trwa 24 godziny na dobę. Aby sobie pomóc, można poszukać opiekunki. Warto również znaleźć osoby, z którymi szczerze wymienimy się poglądami.

Sygnały ostrzegawcze

Objawy wypalenia rodzicielskiego najczęściej dotyczą kobiet, małych rodzin oraz młodych i samotnych rodziców. Samoocenę opiekunów i ich rozumienie rodzicielstwa kształtuje również mit doskonałego rodzica. Wiele osób chce sprostać ideałom, które znają z filmów i seriali, narzucając sobie trudną do udźwignięcia presję. Brak wsparcia ze strony partnera, rodziny czy przyjaciół może zwiększać poczucie izolacji i samotności.

Jeśli będziesz wymagać od siebie zbyt wiele i rezygnować ze swoich potrzeb, próbując dorównać wyidealizowanym wzorom kosztem własnego samopoczucia, możesz narazić się na wypalenie. Jeżeli uświadomisz sobie działanie tego mechanizmu, pomoże ci to zadbać o siebie i swoją kondycję psychofizyczną, dzięki czemu łatwiej ci będzie spojrzeć na siebie łaskawszym okiem i uniknąć wyczerpania.

Ucieczka w alkohol

Rozczarowanie obecną sytuacją, ciągłe napięcie i stres rodzą poczucie winy. Badacze wykazali związek pomiędzy wypaleniem rodzicielskim a wzrostem myśli samobójczych. Opiekunowie zmagający się z problemem wykazują większe tendencje do ucieczki w substancje uzależniające typu alkohol, papierosy lub używki psychoaktywne.

Wraz z frustracją pojawia się większa agresja skierowana głównie w stronę dzieci, nie zawsze fizyczna, ale przede wszystkim słowna i psychiczna. W konsekwencji cierpią też dzieci. Pozbawione emocjonalnego wsparcia ze strony rodziców tracą z nimi kontakt i same muszą radzić sobie z problemami.

Leczenie i profilaktyka

Psycholodzy wskazują co najmniej kilka sposobów leczenia wypalenia rodzicielskiego. Przede wszystkim postaraj się dotrzeć do źródła problemu. Zadbaj o swoje zdrowie psychiczne przez odpoczynek czy rozrywkę. Ważne są zdrowe sposoby radzenia sobie ze stresem, takie jak medytacja, joga czy spacery. Jeśli odczuwasz objawy wypalenia, musisz dać sobie w codziennym życiu więcej swobody. Odpoczywaj, gdy tylko możesz nawet kosztem codziennych obowiązków domowych.

Nie stawiaj sobie zbyt wysokich wymagań. Dobry rodzic to taki, który troszczy się o swój dobrostan fizyczny i emocjonalny. Pozytywna energia, którą się wypełnisz z pewnością udzieli się również twojemu dziecku. Zastanów się, co najskuteczniej pomaga ci na stres. Jedni czytają książki, inni oglądają telewizję, spacerują lub uprawiają hobby czy sport.

Jeśli jesteś w związku, regularna i szczera rozmowa z partnerem jest kluczowa. Dzielcie się obawami, planujcie wspólnie i podejmujcie decyzje jako zespół. Wsparcie społeczne, asertywność oraz wzajemne zrozumienie ułatwiają radzenie sobie z trudnościami.

Znaczenie odpoczynku

Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i odpowiednia ilość snu są ważne dla dobrego samopoczucia. W leczeniu wypalenia rodzicielskiego pomagają terapeuci. Identyfikacja czynników wywołujących stres i wyczerpanie może być kluczowa w opracowaniu strategii zaradczych. Nie wahaj się skorzystać z pomocy psychoterapeuty. Specjalista pomoże ci odnaleźć balans w życiu oraz odkryć wewnętrzne zasoby, które ułatwią radzenie sobie z wyzwaniami rodzicielstwa.

Terapeuci uczą radzenia sobie ze stresem i emocjami. Może to obejmować techniki relaksacyjne i oddechowe oraz sposoby na lepsze zarządzanie czasem. Psychoterapia może pomóc w identyfikacji i zrozumieniu własnych emocji związanych z rodzicielstwem oraz ustalić zdrowe granice między życiem rodzinnym a zawodowym.